مبادا که روایات ائمه اطهار (سلام الله علیهم اجمعین) را اندک شمریم وهرگاه به آنها بربخوریم، با کم اهمیتی بگوئیم: «اخلاقی است» و از آنها بگذریم و بدون هیچ توجّهی آنها را نادیده بگیریم. «این تساقط در روایت است». همینقدر بدانید که از قرآن شریف و روایات و دستورهای علمای اخلاق و سیر و سلوک بخوبی استفاده می شود که کمک کردن به مردم و دستگیری از آنها، از واجب ترین کارها است. برای هر کس، به اندازه توانش، دستیاری مردم لازم است و اگر همه به وظیفه ي خود عمل کنند، بسیاری از مشکلات، که اکنون بزرگ می نماید، بوجود نمی آید.

غرض از نقل روایات پیشوایان دین

در همه ي فرازهای این کتاب به مقتضای مقام و تناسب مقال از بحر معارف اولیاء خدا، جرعه ای نوشیدیم و سینه ي اوراق را با دُرّ سخن آن بزرگواران، درخشان کرده ایم. اما، آنچه در این نوشتار دنبال می شود، تنها استشهاد به آیات و روایات نیست. بلکه در اصل در پی آنیم که:

1– حقیقت این سخنان الهی را بر دل نشانیم و با تفکّر و تدبّر در اعمال آنها قلب خویش را نورانی کنیم.

«کَلامُکم نُورٌ وَ امرکُم رُشدٌ وَ وَصیتُّکُم التَّقوی وَ فعلکُمُ الخَیر وَ عادتُکُم الأحسان»[1]

سخن شما– ائمه (ع) نور است فرمانتان هدایت و ارشاد و کارتان نیکو و عادتتان احسان است.

2– بدانها توجه شایسته کنیم، زندگی خود را بر آن اساس بنا نهیم و خود را مقیّد به امتثال آن اوامر و نواهی نمائیم.

به سخنی دیگر، با تتبّع در کلام گهربار اختران آسمان ولایت و آیات شریف، زنگارها را از قلب خود بزدائیم، زمینه را برای تجلّی نور الهی که بر دل عارفان ظاهر می گردد، مهیّا کنیم. با تعبّد و اطاعت بی چون و چرا از احکام شرع مقدس، وجود خود را آماده ي اشراق انوار حق تعالی کنیم و در شمار بندگان صالح پروردگار عالم درآئیم.

«وَ مَن اَعانَ أخاهُ المؤمن عَلی سلطانٍ جائر أَعانَهُ الله عشلی أِجازة الصراط عندَ زلّة الأقدام»

هر که برادر مؤمنش را در برابر حاکمی ستمگر یاری رساند، خداوند او را هنگام لغزش گامها، در گذشتن از «صراط» یاری می کند.

«وَ مَن زار أخاهُ المؤمن فی مَنزله لا لحاجَة مِنه إِلیه، کتب من زوارّ الله وَ کانَ حقیقاً علی الله اَن یُکرم زائره»

و هر کس که به دیدار برادر مؤمنش به منزل وی برود بدون اینکه حاجتی از او داشته باشد نامش در فهرست زیارت کنندگان خداوند نوشته می شود، و بر خدا شایسته است که زیارت کننده ي خود را گرامی بدارد.

امروزه، از بهترین و بارزترین مصادیق «زیارت مؤمن» دیدار برادران معلول و مجروح خانواده ي شهداء و اسراء و مفقودین است و بر همه به ویژه پاسداران و فرماندهان عزیز، لازم است. ثواب اینها همانند زیارت خدای تعالی است.

به طور کلّی، «صله ي رحم» بسیار سفارش شده است و بنابر روایات موجب طول عمر می شود.

این قسمت از دستورالعمل امام «ع» انسان را در میان «خوف» و «رجاء» نگاه می دارد.

«تَتجافی جُنوبُهُم عَن المضاجِعِ یدعونَ رَبَّهُم خَوفاً و طَمَعاً وَ ممَّا رَزقناهُم یُنفقون»[2]

(شب هنگام) پهلوهایشان بسترها را ترک می کنند؛ (و در دلِ شب) با بیم و امید خدای خود رامی خواهند و از آنچه روزی آنها کردیم به مسکینان انفاق می کنند.

«خوف» و «رجاء» دو بال است که اهل ایمان را به مقام «قرب الهی» پرواز می دهد.

خوف از جمله ي منازل و مقامات در سیر الی الله و طریق آخرت است. دلی که بیم دارد هرگز آرام ندارد و از سرانجام فعل «حرام»، بلکه «مکروه» خویش هراسناک است و دل محزون.

«رجاء» به معنی امیدواری و اشتیاق رسیدن به امری مطلوب و محبوب در آینده است. «رجاء» در برابر «یأس» است. به سخنی دیگر «رجاء» امیدواری به رحمت الهی و از بخشش او ناامید نشدن است. البته، «رجاء» در مؤمن، باید با عمل صالح همراه باشد و کسی نمی تواند به چیزی امیدوار باشد ولی بر عملی که با آن پیوسته و همبسته است شتاب نکند.

چنانکه «خواجه عبدالله انصاری» در «منازل السائرین» فرماید:

«کُلُّ مَن رَجاء عرف رَجاءَهُ فی عَمَله»

هر که صاحب رجاء باشد، رجای او از عمل صالحش شناخته می شود.

سالک الی الله در سیر خود، گاهی به قدم «رجاء» از یاس و وسوسه شیطان می رهد و گاه دیگر با قدم «خوف» از سراب دروغین «وصول» و نیرنگهای شیطانی می گذرد.

علّت «خوف» انسان نفس امّاره است و دلیل «رجاء» رحمت بی کران پروردگار. مؤمن بیم دارد از اینکه مبادا تکلیف و مسئولیتهای سنگینی را که بر دوش دارد نتواند به سر منزل برساند، از این رو همواره عمل خود را اندک و ناقص می داند و شایسته ارائه به بارگاه حق تعالی نمی یابد. ولی امیدوار است که پروردگار با لطف بی مثالش عمل اندک و ناقص او را بپذیرد. مردان خدا در این حالت از خود بیمناک و به خداوند امیدوارند.

دارم امید عاطفتی از جناب دوست                    کردم جنایتی و امیدم به عفو اوست[3]

پي نوشت ها:

[1]. مفاتیح الجنان، زیارت جامعه کبیره

[2]. سجده، آیه 15

[3]. دیوان حافظ